Boomvalken.nl

Bedreigingen voor de boomvalk

Wat is dit nou, een pagina zonder plaatjes?
Ja, maar daarom niet minder belangrijk.

Naast natuurlijke vijanden, zie de pagina 'vijanden', ondervindt de boomvalk ook anderssoortige bedreigingen. Sommige ervan kunnen wijzelf verminderen of zelfs ongedaan maken. Lees daarom gerust verder.

Wijzelf als bedreiging

Foto en film, hoe dichterbij hoe mooier. Maar let op, want roofvogels zijn wilde dieren, die gauw verstoord of verjaagd worden. En dat moeten wij als natuurliefhebbers niet willen. Blijf dus op verstoringsvrije afstand van de vogels en hun nest. Wees liever te voorzichtig dan omgekeerd. Dit maakt het soms lastig om de vogel te spotten, te fotograferen of te filmen. Accepteer dat. Investeer anders in een telescoop. Daarmee kun je tot in detail genieten zonder te verstoren. Ook veel andere dieren komen zo prachtig in beeld.

Landbouwgaren/ raffia/ touw en (vis)draad

Kraaien gebruiken graag touw en dergelijke om in hun nesten te verwerken, waarna boomvalken er met hun nagels in verstrikt raken. Ze komen niet meer los en sterven van honger en uitputting. Vreselijk toch, om verstrikt te zitten en langzaam aan honger en onderkoeling dood te gaan? Treft u los draad in de natuur aan? Neem mee naar huis en gooi het daar weg.

Bomenkap en anderszins vernietigen van leefgebied

Bomenkap

Met name populieren, een favoriete nestboom voor de boomvalk, hebben een beperkte levensduur. Uitvallende takken, of compleet afbreken van stammen is een bekend probleem van deze boomsoort, die veel gebruikt wordt als afscheiding van sportvelden, wegen en industrieterreinen. Gemeenten en provincies hebben een zorgplicht, zodat bomen die gevaar opleveren gerooid of gesnoeid zullen worden. Een boomvalk kan dus in een keer zijn nestbomenrij kwijt zijn. Het is aan beheerders om hierop te anticiperen door gefaseerd te snoeien en te herplanten of inderdaad alleen die bomen weg te halen die gevaar opleveren. Het is aan ons om beheerders daar eventueel op te wijzen. Minder eenzijdig aanplanten kan ook een oplossing zijn, dus met een mix van boomsoorten, waarvan sommige een langere levensduur hebben, zoals eik.

Bouw

Een ander probleem vormt (woning)bouw, waarvoor vaak hele lappen land in beslag genomen worden, waar voorheen prooivogels leefden of insecten die als voedsel dienden voor de boomvalk. De oorzaak-gevolg relatie tussen dergelijke natuurvernietiging en het verdwijnen van de boomvalk wordt vaak niet gelegd, omdat de boomvalk meestal tot 3 km verwijderd broedt van het betreffende stuk natuur waar hij foerageert. De bij de bouw betrokken instanties zouden kunnen anticiperen door voorafgaand aan het opeisen van gebieden ten behoeve van bouw tijdig robuuste alternatieve locaties aan te wijzen of op te vormen tot natuurgebied, waar flora, insecten en vogels gedeien. Naast het in stand houden van voldoende boomopstanden waar kraaien en dus boomvalken tot broeden willen overgaan. Een utopie in Nederland, waar elk stukje grond driedubbel en dwars bezet moet worden; natuur levert niets op. Maar toch...

Verdelging van kraaiachtigen – tijd voor een PR-offensief

Kraaien zijn belangrijke leverancier van nesten voor boomvalken (zie ook het tabblad 'Het nest').
Ondanks hun slechte reputatie (onheilsbrengers, akkerplunderaars, kapotpikkers van afdekzeil, lawaaimakers, nestrovers) zijn ze een belangrijke schakel in de natuur. Naast nestleverancier (ook voor ransuilen bijvoorbeeld) zijn ze nuttig omdat ze zieke en zwakke dieren opruimen en enorme hoeveelheden insecten(poppen) consumeren. Kraaiachtigen verdienen dus bescherming en geen vervolging. Sta hier eens bij stil.

Windmolens

Boomvalken vliegen zich dood tegen de wieken. Hoeveel en hoe vaak is moeilijk vast te stellen, omdat van de kleine vogels weinig overblijft na een botsing met een windmolen, anders dan bijvoorbeeld grote vogels als zeearenden. In Duitsland adviseren natuurverenigingen niettemin om windturbines op een minimale afstand van 1000 meter te plaatsen van bekende boomvalkterritoria.

Afschot in mediterrane landen

Vooral Malta en de Italiaanse eilanden houden hun dubieuze reputatie hoog. Jagers daar lijken hun mannelijkheid af te meten aan de ‘kunst’ om alles wat overkomt neer te knallen. Onder het tabblad Literatuur/Takkeling/1998-3 staat een interessant artikel van E.van Manen over de gevaren voor roofvogels tijdens de trek.

En tot slot toch nog iets over predatie

Er gaat een verhaal rond dat de havik er lokaal de oorzaak van is dat de boomvalk in aantal afneemt. Er is echter nooit een oorzaak-gevolgrelatie tussen die twee aangetoond. Dat de boomvalk weg is uit zijn traditionele gebieden (naaldbossen en zandgronden) kan heel goed een andere oorzaak hebben, zoals het verdwijnen van kraaiachtigen en dus geschikte nesten of een afgenomen aanbod aan zangvogels (dit laatste is zelfs zeer aannemelijk, want ook zangvogels komen in gebieden waar de boomvalk afneemt steeds minder voor). Hoewel het verleidelijk is om roofdieren (natuurlijke vijanden) als de boosdoener aan te wijzen, is dat onterecht zo lang het niet onomstotelijk bewezen is.

Onnatuurlijke predatie?

Predatie kan in sommige gevallen een onnatuurlijk karakter krijgen, namelijk bij een in belangrijke mate verstoord evenwicht. Bijvoorbeeld door een toename van een bepaalde soort predator of het afnemen van mogelijkheden voor prooidieren om zich te verstoppen, dit laatste meestal als gevolg van menselijke bemoeienis.

Gaat de slechtvalk de boomvalkenstand benadelen?

Het gaat goed met de slechtvalk, een prachtige roofvogel waar de dynamiek vanaf spat. Het toenemen van deze soort komt vrijwel uitsluitend door hulp van de mens, die op tal van plaatsen nestkasten heeft aangebracht.

In open gebieden waar boomvalken broeden, kwam de slechtvalk voorheen niet voor, of anders alleen in de winter, als de boomvalken al lang en breed in Afrika zaten. In mijn eigen 'praktijk' heb ik deze ontwikkeling zich de laatste pakweg vijf jaar zien voltrekken. Opeens zitten er slechtvalken in de nestmast, of loeren zij toe vanuit een andere, en ik heb al menig robbertje uitgevochten zien worden. Collega-boomvalkers uit andere delen van Nederland hebben al regelmatig te maken gehad met predatie van boomvalk door slechtvalk.

Ik zie het met argusogen aan, want de boomvalk heeft er een geduchte roofvijand bij gekregen. Bovenop het brede scala aan predatoren dat er al was (zie het tabblad 'vijanden'). Gaat dit tot onevenredig veel boomvalkslachtoffers leiden? Alleen de tijd zal leren of het goed bedoelde voortrekken van de ene soort (slechtvalk) een onvoorzien nadeel voor de andere soort (boomvalk/torenvalk) zal hebben. En mocht dat nadeel zich manifesteren, dan mag ik hopen dat dat een les zal zijn voor toekomstige projecten.

Naar mijn stellige overtuiging ligt de sleutel van natuurbehoud er niet in om sommige soorten te helpen, maar slechts in het beschikbaar maken van voldoende oppervlakte, waarin de natuur zich volgens natuurlijke principes zal ontwikkelen. De mens zou zich daarmee zo min mogelijk moeten bemoeien.

Toch een foto?

Als beloning voor de volhouders.
Foto van een kraaiennest, in gebruik genomen door boomvalken. Het lichte ei staat op uitkomen. Zie de draadjes waarin boomvalken verstrikt kunnen raken en kunnen doodhongeren. Daarom nogmaals de oproep om draad mee naar huis te nemen, mocht u het ooit ergens vinden.